Er is altijd en continu verandering op allerlei niveaus. Het tijdperk waarin we voor corona al verkeerde werd gekenmerkt door ingrijpende transities, op het terrein van klimaat, energie en technologie. We stuiten in ons economische systeem op de grenzen van wat de aarde aankan. Het ‘oude’ systeem is niet houdbaar. corona versnelt die veranderingen en komt dus bovenop de al aanwezige systeemspanning in de samenleving. Hoe verminderen we deze systeemspanning? De vraag is vervolgens welke ontwikkelingen we zouden moeten willen versterken, versnellen of afremmen?
De zogenaamde transitie X-curve kan helpen om in deze periode van onzekerheid en transformatieve dynamiek gewenste transities te helpen versnellen en realiseren. Transities vinden plaats in patronen van op-, om-, af en voortbouw.
- Opbouw gaat over het ontstaan en ontwikkelen van nieuwe praktijken, modellen, technologie en regels. Bij opbouw is het van belang om vernieuwers de ruimte te geven, zelforganisatie te stimuleren en ruim baan te geven aan innovatie. Bijvoorbeeld de opkomst van Artificiële Intelligentie, waterstofbussen en quantum computing.
- Ombouw betreft het aanpassen van structuren en organisaties aan verandering. Er is veel nadruk op samenwerking, door vanuit brede convenanten en akkoorden tot transitie te willen komen. Bijvoorbeeld het energie-convenant in de tuinbouw.
- Voortbouw is het bestendigen, optimaliseren en efficiënt maken van het bestaande. Het gaat om meters maken en opschalen. En om te leren wat lokaal werkt, en dat veel breder gaan faciliteren, mogelijk maken, aanjagen, verspreiden, verbinden. Bijvoorbeeld de opschaling van windenergie, de elektrificatie van het autopark en de uitrol van een laadpalen infrastructuur.
- Afbouw gaat over het uitfaseren, loslaten en afbreken van bepaalde zaken. Het gaat dus enerzijds om verbieden, maar ook faciliteren van uitfasering van niet gewenste zaken. Een bekend voorbeeld is bijvoorbeeld de afbouw van de mijnen, maar nu ook de afbouw van de verbrandingsmotor.
Kortom: geef in een transitie (energie, klimaat, circulariteit) ruimte aan nieuwe, goede initiatieven, transformeer dat wat kansrijk is en bouw af wat kansloos is. Organiseer een permanente interregionale werkgroep die als taak heeft voor de noodzakelijke transities kansrijke projecten te inventariseren en te selecteren. Deze werkgroep kan elke Zuid-Hollandse sector of ontwikkeling plotten op de x-curve.
